КӘСІПКЕРІ КӨП АУЫЛ

Саралжын ауылы — Ойыл ауданындағы мал шаруашылығы жақсы дамыған елді мекен. Мұнда бүгінде 144 түтін бар. Кәсіпкері көп, халқы еңбекқор ауылдың бүгінгі тұрмыс-тіршілігімен танысқан едік…   

Елді мекенге газ керек…

Саралжын ауылдық округінің әкімі Марат Тәжіғалиев 2021 жылы сайланған. Содан бері округті дамыту жолында үздіксіз қызмет етіп келеді. Оның айтуынша, ауыл халқының әл-ауқаты жақсы, мұнда кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы салалары жақсы дамыған.

— Ауылдық округтің орталығы — Саралжын ауылы Ақтөбе қаласынан 210 шақырым қашықтықта орналасқан. Округ құрамына Саралжын, Ақкемер, Шиқұдық, Бестамақ, Қоңырат елді мекендері кіреді. Халық саны 1567 адам болса, оның ішінде экономикалық белсенді халық саны — 646 адам. Округте екі адам жұмыссыз ретінде тіркеуде тұрса, 186 тұрғын өзін-өзі жұмыспен қамтып отыр. Мұнда халықтың дені мал шаруашылығымен айналысады. Бүгінде округ аумағында 3 жеке шаруашылық серіктестігі, 2 ауыл шаруашылығы кооперативі, 44 шаруа қожалығы және 110 жеке кәсіпкер бар. Кәсіпкерлер сауда саласынан бөлек, ауылдарда шаштараз, монша салып, жеке кәсіпті дамытып отыр. Сондай-ақ жолаушы тасымалымен айналысатын 4 кәсіпкеріміз бар, — дейді Марат Тәжіғалиев.

Оның айтуынша, Саралжын ауылында орта мектеп, балабақша, фельдшерлік пункт, саябақ, клуб бар. Елді мекен орталықтандырылған ауызсу жүйесімен, ұялы байланыспен, интернетпен қамтамасыз етілген. Тек ауылда көгілдір отын жоқ.

Қазіргі таңда ауыл халқы жеке кәсіппен айналысуға бет бұруда. Оған «Ауыл аманаты» жобасының қосқан үлесі көп. Мәселен, 2023-2024 жылдары бұл жобаға 15 тұрғын қатысып, несие алған. Жалпы, округ бойынша 16 жоба іске асырылыпты. Оның ішінде 6 тұрғын құс шаруашылығын, 2 тұрғын сүтті ешкі шаруашылығын, сондай-ақ қалғандары шағын кәсіпкерлікті дамытып, мал сою алаңын ашуға мемлекеттен 2,5 пайыздық мөлшерлемемен несие рәсімдеген. Сондай-ақ тұрғындар арасында мал шаруашылығын дамытуға несие рәсімдеп жатқандары да бар.

— «Ауыл аманаты» бағдарламасының игілігін көріп, былтыр 4 адам тауарлы несие алған болатын. Саралжын ауылдық округіне қарасты «Нұр Асыл» шаруа қожалығы арқылы 3 адам қой шаруашылығына несие алса, «Айтан» шаруашылығы арқылы бір тұрғын сиыр алып өз кәсіптерін жүргізуде. Аталған отбасылар — көпбалалы ерлі-зайыптылар. Сондай-ақ «Аграрлық несие корпорация» акционерлік қоғамы арқылы «Агро Бизнес» бағдарламасымен «Айсұлтан» шаруа қожалығы 43,5 миллион теңге несие алып, 94 бас ірі қара сатып алды. «Кең дала» бағдарламасымен «Спарта» шаруа қожалығы бау-бақша жұмысын жүргізуге 10 миллион теңге несие алды.

Сонымен қатар 2023-2025 жылдар аралығында 14 отбасы мемлекеттен қайтарымсыз грант алып, қазіргі таңда мал шаруашылығымен айналысуда, — дейді округ әкімі.

Шаруаның тілегі

Саралжын ауылындағы «Спарта» шаруа қожалығының иесі Спартак Төремұратовты ақтөбеліктер жақсы таниды. Көп жылдан бері қарбыз-қауын егіп, облысқа өз өнімін сатып отырған шаруа биыл да жылдағы «дәстүрін» жалғастырмақшы.

Негізі, Спартактың атын шығарған — қарбыз. Біздің өңірімізге қарағанда бұл жеңсік жеміс  оңтүстік жақта ерте пісетінін білеміз. Бағбан өзінің ізденісінің арқасында осы мерзімді едәуір қысқартқан. Бұл үшін ол қарбыз бен қауын тұқымын ерте көктемде егіп, пленка астында өсіру әдісін қолданады. Ерте өнім алудың осы әдісін меңгерген Спартак өңірде қарбыз-қауын өнімін базарларға алғашқылардың қатарында шығарып жүр.

Ауылда бау-бақша шаруашылығын дамытып отырған оны ауылдастары еңбекқорлығы үшін қатты құрметтейді. Өзі мал маманы болғанымен, бау-бақшаның қыр-сырын жақсы білетін ол қазір туған жерінде атакәсіпті де, кәсіпкерлік саласын да дөңгелетіп отыр.

Тек өкініштісі, былтыр көктемде болған тасқын кезінде шаруаның малы түгел суға кетіпті. Қазір оның шаруашылығында бірде-бір мал жоқ.

— Былтыр болған тасқын кезінде шаруа қожалығындағы 100 бас ірі қара, 200 бас қой суға кетіп, өлді. Бұл үшін мемлекет тарапынан өтемақы алдық. Қазір жылдағыдай қарбыз-қауын егуге дайындалып жатырмын. Бүгінде шаруашылықта 2,5 мың гектар жеріміз бар, оның жарамдысы 100 гектар алқап ғана. Былтыр соның 20 гектарына қарбыз-қауын ектім. Тасқынның салдарынан су жердің құнарлы қабатын шайып кетіп, күзде аз өнім алдық. Биыл да тағы 20 гектарға қарбыз-қауын егеміз. Қазір шаруашылықта бес жұмысшы бар. Олар қазір ауылдағы азық-түлік дүкенінде еңбек етіп жүр. Дүкенде азық-түлік, тұрмыстық заттар сатылады. Сондай-ақ ауылдың орталығында шағын кафеміз бар. Онда караоке, бильярд, сондай-ақ әйелдерге арналған фитнес бөлмесі бар. Оның жұмысын келіншегім жүргізіп отыр, — дейді ол.

Спартак Төремұратов қазір ауылға көгілдір отын керектігін айтады. Сондай-ақ шаруаларға несие алуда жеңілдіктер қарастырылса және мемлекеттен тамшылатып суаруға субсидия берілсе деген тілегі бар.

— Менің бұл салада жүргеніме он бес жыл болды. Алайда әлі күнге дейін сол субсидияны ала алмай келемін. Негізі, бау-бақшаға субсидия үш жылда бір рет беріледі. Ең қиыны сол, оған құжаттар тапсыру өте қиын, талаптары көп. Жалпы, бүгінде мұндай субсидияны облыс бойынша санаулы ғана адам алған. Бірнеше жылдан бері облыстық бағбандар қауымдастығына тіркелген азаматтардың көбі осы жеңілдікке қол жеткізе алмай келеді, — дейді бағбан.

Спартак Төремұратовтың шаруашылығы Ойыл мен Қиыл өзендеріне жақын орналасқан. Сондықтан былтыр тасқын астында қалған. Өткен жылы көрген бейнетіне қарамастан, шаруа биыл тағы да мал сатып алып, ірі қара санын көбейтпекші.

Қашан да еңбектен қашпайтын шаруаның алға қойған мақсаты айқын, жоспары көп. Бүгінде ол зайыбы Жанат Қожантаева екеуі отбасында 6 бала тәрбиелеп отыр.

Бағдарлама жемісі

Саралжын ауылының тұрғыны Қызғалдақ Сапарова «Ауыл аманаты» жобасына қатысып, тауарлы несие алған. Ол ауылдағы «Айтан» шаруа қожылығынан 10 бас ірі қара алыпты. Қазір ірі қара санын көбейтіп, сүт өнімдерін сатып, содан пайда тауып отыр.

— 2023 жылы «Ауыл аманаты» бағдарламасының арқасында тауарлы несие алдық. Себебі қорамызда мал болған жоқ. Өзіміз бірнеше жыл бұрын осы ауылға Ақтау қаласынан көшіп келгенбіз. Жолдасым сол жерде 8 жыл жұмыс істеді. Қазір ауылда тұрып, мал шаруашылығын қолға алып жатырмыз. Қысы-жазы сиыр сауып, сүт өнімдерін сатып, табыс тауып отырмыз. Ауылда басқа жұмыс жоқ. Жолдасым Бақытбек округтегі «Кселл» операторының станциясында жұмыс істейді. Өзім сүт өнімдерін сатамын, одан бөлек сауда-саттықпен айналысамын. Отбасында үш ұл, үш қыз өсіріп отырмыз. Биыл жыл басында «Күміс алқа» иегері атандым, — дейді Қызғалдақ.

Көпбалалы отбасы былтыр шаруашылыққа алған тауарлы несиесін қайтарыпты. Өзара келісімге келіп, қарызын қаржылай өтепті.

Қызғалдақтың айтуынша, ауылда мал санын көбейткісі келетін адамға мүмкіндік мол. Су да, шөп те бар. Тек сүт өнімдері өтпей тұрып қалады. Сондықтан өнімдерін сату үшін облыс орталығынан шағын дүңгіршек ашқысы келеді.

— Қазір қыс айында сүт аз шығады. Ал жазда он сиырдан жақсы өнім аламыз. Сол үшін жаз айларында облыс орталығына барып, сүт өнімдерін сатқымыз келеді. Қазір ауылда бір литр сүтті 450 теңгеден, айранның литрін 400 теңгеден, майдың бір келісін 6 мың теңгеден, қаймақтың бір литрін 4 мың теңгеден, сүзбенің бір келісін мың теңгеден сатып жатырмыз. Күн жылынған соң құрт, ірімшік, майқұрт жасап сатамын. Бәрі — қолдың таза өнімі, — дейді көпбалалы ана.

Пысық, саудаға икемі бар келіншек елді мекенде әлеуметтік желінің көмегімен киім-кешек, тұрмыстық заттар сатып отыр. Алдағы уақытта жолдасы екеуі жеңіл көлік сатып алып, Ақтөбе мен Саралжынның ортасында тауар тасығысы келеді. Жоспары көп, еңбекқор кейіпкеріміз ауылда да жеке кәсіпті дамытуға болатынын айтады.

— Ауылымызда ауызсу болғанымен, газ жоқ. Егер көгілдір отын келсе, көп бейнеттен құтылар едік. Қыс бойы қи мен көмір жағып шығамыз. Қазір отынның да бағасы ұшып тұр. Газ болса, үйіміз де таза болады, қаржымыз да аз жұмсалады, — дейді ол.

«Ақтөбенің» анықтамасы

Тарихи мәліметтерге сүйенсек, «Саралжын» атауының түп төркіні монғол тіліндегі «Шаралжың» (жусанды, көделі) сөзінен шыққан. Жалпы түркі тілдерінің буын үндестігіне сәйкес монғолдың бұл сөзін қазақтар «Шаралжың», кейіннен «Саралжын» түрінде фонациялаған дейді. Шынында да Саралжын сияқты құмды өңірдің негізгі шөбі — жусан, көде, бетеге. 

Саралжын ауылының пайда болуы негізінде Көкжар жәрмеңкесімен тіркелей байланысты. Өйткені Көкжарға әрлі-берлі қатынайтын керуенге қызмет етуде күнкөріс көзі етіп, бүкіл жол бойына бекет-аялдама салған отырықшы қазақтар Қиылдың Ойылға құяр сағасына да тұрақ салып, кейін ол елді мекенге айналған.

Данагүл ҚАЗИХАН.