Біз — жаралған мәңгілік сағынуға Аспандықтармыз…

 Жанна Елеусіз

 *  *  *

Құмсай. Ембі. Қараша айы.

Қаздар алыс кеткен ұшып.

Оралуға — Көктем үшін.

Қаудырлаған жапырақтар,

оларға — ажал жеткені шын.

Ауа суық. Топырақ та.

Гүл өспейді. Ай туады.

Келетінім — айтылады.

Әжем. Әкем. Апам. Бәрі.

Ақ құманға шәй тұнады.

Күтті ме олар? Күтпеді ме…

Қараша мәз — біткеніне

қара суық. Қар жауады!..

Сан сұраққа — Сан жауабы.

Қар жауады… Қар жауады.

Жұмбақтарды Жерде мүлдем —

жоқ болғасын көрген, білген.

Қарашада. Кешкі алтыда.

Жан боп ұшып келгенмін мен…

*  *  *

Қамағандай торға киік лағын…

Торғай түсті — құрып қойған қақпанға.

— Жазамыз да жібереміз тұрағын,—

деді ағам босатып ап жатқанда.

 «Ұшсам!» — деуші ем. Айналсам ғой бар елді!

Жүрсем зырлап төбесінде гүлдердің!

…менің Құс та болғым келмей қалды енді,

Ол түсетін қақпан барын білгенде…

1984 жыл.

*  *  *

Сыртта — жаңбыр. Үйде — мен.

Әйнек бөліп тұр бізді.

Сәл мұңдылау күйге енем.

Күз — Күздігін білгізді…

 

 Сыртта  жаңбыр жылайды.

Жел-құшаққа тұншығып.

Жылайды да құлайды —

кеудеде көп Үн сынып…

 

Сыртта — жаңбыр өксігін

баса алмайды… Қинайды.

Шылқытып Жер көпшігін

жас төгеді, тыймайды…

 

Сыртта — жаңбыр.Үйде — мен…

 

*  *  *

Ақшамда барлығы басқа күй кешеді:

аула да — кішкентай боп қалған.

бірдеңе айтуға оқталған

бір сәтте басымнан көп ойлар өшеді —

ағам жасырып тартатын темекідегі шоқтардай.

Біреуден қашқандай қапылып,

Күн де үйдің артына тығылып —

біресе кішіріп, біресе шардай үріліп,

қарап ап маған бір, ақыры

құлайды біздегі құмдарға жығылып.

Түн келсе, қып-қысқа сызықтар

жыпырлап, біріне-бірі кеп құлайды.

Олар да құмар-ақ көруге тірі Айды.

Біп-бірдей барлығы бірігіп —

Жұлдыздар дегенді құрайды.

Іңірде — жоқ іздеп қол шамдар.

Көшеде :

— Ал бізден сендерге кім керек?

Көзімді жұмам да мен сонда —

Көктен бір шығам Дөңгелеп.

Дөңгелеп…

1985 жыл.

ххх

Жүрегім жадау.

Ақ арман —

күңгірт тартты. Көңіл — сыз.

Өтіп жатыр өзіңсіз.

Күндер мынау көңілсіз.

Жылтырай ма Таң алдан?..

 

Кейде бәсең,

Кейде асқақ —

Өмірде мың күйге еніп,

жазықсыз да кірленіп,

көкірегімде жүр ме — Елік,

жанарына мұң жастап…

 

Алыстау қалды Арқа жақ.

Айға да сенім ортайып…

Ашуы бөлек бол Қайып,

Ғайыптан өзге жол тауып,

Әкетер ме екен қалқалап…

Әкетер ме екен…

 

*  *  *

Тәңір бар екен! Жүргендей мен бір жат елде…

Жаныма қолын созды ғой бүгін Әкемдей!

Бірге кірейінші — есіктен сендер кіретін.

Бірге жүрейінші — қуанышта да, қатерде.

 

Сендер де менсіз өзгеше азап шеккендей.

Қарсы алыңдаршы — сүймей де мені, жек көрмей!

Есіктен шыққам — елі үшін еңірер Ердей боп.

Көшеден қайттым — оқ тиген жалғыз кептердей…

1987 жыл.

 

*  *  *

…жаңбырдан кейінгі Сәтті  — ұнатам,

Терезе жақтауына тамшылар тізіліп қалатын.

Ақ көйлек киетін Шақты — ұнатам,

Алыстан көрген жан қызығып қалатын…

 

Аспанның сәл Түнеріңкі қабағын — ұнатам,

Сені сағынғанымды еске салатын…

Әппақ қаланың қап-қара жанарын ұнатам.

Түбінде — мен болып бір Жарық жанатын…

 

Біреуге — Күндеймін, Түндеймін.

Ал сен нені ұнатасың?

Білмеймін…

 

*  *  *

…ақ қағазда — Өлең қалды көкпеңбек.

Қоңыр үстел — Жер боп мұңын көтерді.

— Сенен бұрын Құрбан болып кеткем… деп,

бір қарындаш тұқылы ұзақ жөтелді.

 

Шүберек гүл — неткен аяр! Сол күндеп…

Құты ішінде өз ойынан — күл талқан.

— Осы сені қайдан өзі көрдім?.. деп,

маған қарап, мазасы жоқ Түн де аң-таң…

 

Саған ғана сыр айтушы ем жасырмай.

— Сәлем!.. деші керуеннен… Кіреден.

Жарым түнде — жалғыз Ғарыш тасындай!

Жаным болып барады ағып бір Өлең…

 

*  *  *

Жақын маған бәрінен — Жаңбырлы түн.

Айта алмайды бұл түні — тағдыр да үкім!

Қашып, қашып тығылған жұрт — үйіне.

Су, су болып тұрамын —

Жалғыз. Бүтін.

Мүмкін, мөлдір болмасам сүймес едім…

Тамшысымен Тамшыдай үйлесемін!

Мен, әйтеуір, сол түні бар мұңымнан

арылғандай Алапат күй кешемін!..

Күйдіре алмай күн тағы жалаңдады.

Менің жаным Қырларға алаңдады:

құрғақшылық жетсе, егер, бір мекенге —

қатыгездеу болғаны-ау адамдары…

 

*  *  *

Жауың көп пе — жүрегіңе өшіккен?

Досың көп пе — жылан кірер тесіктен?

Тәңіріңді көргендей — сағынған.

Тағдырыңды көргендей — кешіккен…

Жалт қарадың жаныңа шоқ басқандай!

Мен — жәй ғана кіріп келген едім ғой…

Есіктен.

 

Сосын өртпен — көне алмаған, көнбеген!

Сосын дертпен — жеңілмеген, жеңбеген:

жалғыз адам — мен секілді Жердегі,

жалғыз ақын — мен секілді өлмеген,

жанұшыра тағы неге қарадың?..

Мен — жәй ғана шығып кеткен едім ғой…

Бөлмеден.

 

*  *  *

Ертең — тағы көрмейді енді қала Күн.

Ол да — Есімдей өзің жаққа ауатын.

Мен — бір шөкім Бұлтқа айналып барамын.

Мұңдарымды жинап алып жауатын…

 

Бүгінгі Түн — бетін тосып Жаңбырға.

Шешіп қойып, ұмытқандай сағатын.

…Сен айналып кеттің бе екен Тағдырға —

бұлтты күні Көрінбестен қалатын…

 

Мен де бір қыз — өңі қаяу, көзі мұң.

Сені жұтқан көше күлді:

— Тууу!.. десіп.

Қолшатыры үйде қалған Сезімім —

бара жатыр жалаңаяқ су кешіп…

1990 жыл.

 

*  *  *

…мына Күн  — қызық: тек Сені

сағынтып барып — батады.

Сағынтып барып — шығады.

Түн де өзі жынды секілді:

мұңайтып барып — түседі.

Ойлантып барып — кетеді.

 

Таңның да есі ауған ба?

Жылатып барып — атады.

Жұлдыздардың да қатары —

Жүдетіп барып молаяр.

Барлығы — Сені түсініп!

Ал мені — бірі жоқ аяр…

 

*  *  *

Кім білген…

Ай шығармын — Жерге түскен?

Аспани бір мұңым бар. Өртеді — іштен.

Шаршаған да шығармын — адамдардан,

ақынынан келетін пендесі үстем…

 

Бәлкім, бәрі іздеген Арман да — өзім?

Бәйтерек те, емен де салған көзін.

Бұл — Сенің шындықтарға Шындық кезің.

Бұл — Менің жалғандарға Жалған кезім…

 

Жанымды малдым бүгін тағы да уға!

Бұл удан болмайды енді арылуға…

Бірін-бірі күтетін басқа әлемде

Біз — мәңгілік жаралған сағынуға

Аспандықтармыз…

 

*  *  *

Ұлылықты жөн — сүйгенің. Ұсақтығыңды жеңе аласың.

Тыңдаймын да ылғи ойға батамын —

Брамстың Венгр билерін. Шуберттің — Серенадасын.

— Отаным!.. деймін тұншығып. Жердің бетінде болғаны үшін де.

Жылап жіберем мен неге, бірақ?!

Огинскийдің Полонезі мен Свиридовтың Бораны ішінде…

Жастығым, сенен баз кешіп. Мұңайсам — тағы түңіліп.

Ай сонатасын тыңдайды — адамдар.

Мен — Түнге әрең тұрғанда аяусыз жаным ілініп…

 

*  *  *

Мен — өзімдей сағынған Күз. Мені өзіндей сағынған —  Күз.

Сары моншақ тағынғанбыз. Сағынғанбыз, сағынғанбыз…

 

Мені өзіндей көретін —  Күз. Мен —  өзімдей көретін Күз.

Мұңды жүрек. Мұңды жаным. Екеуміз де —  Суретіңбіз…

 

Ақын болып елжірейміз. «Амал бар ма енді»… дейміз.

Бізге адамдар ренжи берсін, біз —  адамға ренжімейміз…

 

Мен —  өзімдей қимайтын Күз. Мені өзіндей қимайтын —  Күз…

Сен —  тағдыры бөлек Мезгіл. Мен —  тағдырға сыймайтын Қыз…

 

…күлкіден бе, күрсіністен —  Жасымызды тыймай тұрмыз…

 

*  *  *

Бөтеннің өртесе де жүз қарасы —  

белгілі жүрегімнің сыздамасы:

мен —  Күздің қызымын ғой.

Маған жақын —  

жанымен, жүрегімен Күз баласы…

Мен —  Түздің қызымын ғой.

Маған жақын —  

Жанымен, жүрегімен Түз баласы…

 

Жеп-жеңіл жүре салар жолға көнбей.

Ап-ауыр өмір дейтін торға көнбей.

Ол да мендей сүйеді — Өз мекенін.

Өзге екенін біледі ол да — мендей…

 

Күз болар ма ем — күллі мұң ішімде өлсе?

Күл етеді ол — шүбәңнің ұшын көрсе.

Сен де мені өзіңдей түсінерсің —

мен Жоқ болып кетпесем түсінгенше…

 

*  *  *

…Жалғыздықтан — жалықпайды.

Өледі.

Жұлдыз боп, көз қарытпайды. Сөнеді:

мың жұлдызға болмаған соң — керегі.

Мың жұлдыздан болғаннан соң — Көп өзі…

Адам көрсем — өтіріктеу, өртшілдеу,

ақын көрсем — көпіріктеу, көпшілдеу,

Ей, Жалғыздық!

Сені ғана Сүйіп өткім келеді…

 

*  *  *

Қызғалдақтың — даласы бар.

Гүлзар бақтың — қаласы бар.

Өз ортасын таба алмаған —

менің Жаным аласұрар…

 

Адамдардың — ауылы бар.

Алаңдардың — қауымы бар.

Қайда менің өз Отаным?

Жүрегімді тауып, ұғар…

 

Дос біледі. Ол — ғапылдан.

Жау күледі — жақыннан.

Ақын:

— Қоғам! Ортам!.. дейді.

Мен шошыдым ақыннан…

 

Айдалаға қашқан шынар —

талдар шымшып, тастар сынар.

Аспан шығар — менің Елім?

Менің елім — Аспан шығар…

 

…көп қарайды маған Көпсіп.

көк қарайды маған Көксіп.

— Өлесің ғой… дегендерге,

— Өлеңмін!.. деп барам —

Өксіп…

 

*  *  *

…ішсем бе бүкіл тауысып Шықты?

Өзгертер ме екен қалпын Мұң…

Көктемім Күзге ауысып.

Бітті…

Ақтөбе — сенсіз. Салқын — күн…

Жаңбыр да мынау. Кешігіп мендей.

Жоқтығыңды айтып — жылайды.

Жанымды сенен көшіріп келмей,

өткізем қайтіп бұл айды?..

Бір торғай көктен шошынбай қонса.

Сүйер ем құшып бетінен!..

Көктемнің бәрі осындай болса —

Келмесінші енді…

Өтінем…

 

*  *  *

Жер де емес — жететін жәй аттап.

Кітап та емес — жазылған шет тілде.

Жүрегім ғой жаураған…

Ай әппақ

көрінері сол адамға —  тек түнде.

 

мұңның түсі қара емесін кім білген:

сәулелі әлем —  оған лайық. Қоғамға —  ар.

Кеудесінде шамы сөнген бір-бірден

Қараңғыдан қорықпайды адамдар…

 

— Мұңсыз етем!.. деп күледі бір жынды.

Біз түгілі, бұлтқа кірді кәрі Күн.

Жерге азаттық сыйлайық та мыңжылдық,

Айға көшіп кетейікші, жарығым…

 

*  *  *

Бір жапырақ — сағыныштан сарғайды.

Бір жапырақ — қызарады Күнді ішіп.

Сені де Күз бір күні алдайды —

Мұңнан сыйлап құнды ішік…

 

Тереземді соққылап жылайды —

Бір жапырақ өлетінін білмеген.

Сені де Күз бір күні сынайды —

Ішіңдегі мұңменен…

 

Көктем едім.

Жүректі ойға жеңгіздім.

Жанымды аяп еңірейді — Жер сорлы.

Қалай ғана түсінбегем!

Мен — Күздің

жапырағы екенмін ғой ең Соңғы…