АДАМЗАТ ЖӘНЕ АПАТТАР

Табиғат адамзатқа қатаң мінез танытып отыр. Адамдар Жер ананың қойнауынан барлық керекті алып, кейінгі салдарын тіпті де ойламайтын болды. Соның кесірінен жердің бетіндегі тепе-теңдік бұзылып, экологиялық апат көбейді. Қазір қарап отырсаңыз, жан-жақта  түрлі табиғи апаттар қаптап кетті.

Жойылу қаупі төніп тұр

Соңғы кезде ғаламдық жылыну құбылысына  алаңдаушылық артып отыр. Бұл құбылыс біздің елде де байқалып келеді.  «Қазгидромет» орталығының мәлі­метіне сенсек, соңғы 50 жылда елдегі орташа температура 1,5 есеге жоғарылаған.

Мысалы, 1960-1990 жылдар аралығында Қазақстандағы орташа температура 1,6-2,7 градусқа, 1990-1999 жылдар аралығында сынап бағанасы 3,2 градусқа дейін көтерілген. Бұл болмашы ғана өзгеріс болып көрінгенімен,  топыраққа, өсім­­діктерге, жануарлар дүниесі мен адамдардың денсаулығына кері әсер етіп отырғанын байқауға болады. Соңғы кезде қан қы­сымы жоғары адамдар мен жүрегі ауыратындардың көбеюіне, жеміс-жидек түсімінің азаюына, жаздың аптап ыстық болуына да осы жылынудың әсері тиіп жатқанын айтады ғалымдар. Әзірге бұл құбылысқа алаңдаушылық танытып жатқандар шамалы. Шетелдік инвесторлар онсыз да уланып жатқан ауаны одан әрі  бүлдіруде.  Мысалы,  мұнай өңдеу­­ден шы­ғатын улы газдың ауаға таралуы шектеулі мөлшерден 5-6 есеге асып кеткен.

БҰҰ-ның климаттық өзгерістер жө­ніндегі үкіметаралық зерттеу тобының болжамына сүйенсек, 2100 жылы Антарк­тида мен Гренландиядағы мұздықтардың еруінен мұхиттардың деңгейі 18-59 сантиметрге дейін көтерілетін көрінеді. Мұның  нәтижесінде аралда ор­наласқан бірнеше мемлекет пен қалалар жер бетінен мүлде жойылып кетуі қаупі бар. Қазірдің өзінде Тынық мұхиттағы Кирибати аралдарына, Қытайдың Шанхай қаласына, Аргентина астанасы Буэнос-Айреске су астында қалу қаупі төніп тұрғаны жиі айтылады. Ал ғалымдар алдағы уа­қытта дүниежүзіндегі орташа температура 1,8-4 градусқа жоғарылайды деп болжайды. Сонда тропикалық циклондардың климатқа әсері күшейе түседі. Осыған орай бір аймақта құр­ғақшылық болса, енді бір жерде топан су қаптап, адамзат табиғаттың тосын мінезімен алысып әуреге түсуде.

Гренландияда шамадан тыс жоғары ауа температурасы байқалғанына жетпіс жыл болыпты. Өткен жылы бұл аймақта мұз қабаттарының 16 пайызы еріген. Ал Солтүстік мұзды мұхиттың мұздық­тары 4 пайызға кішірейіпті.

Ауаға таралатын көмір­қышқыл газының 40 пайызын электр стансалары шығарса, өндіріс орындарының үлесі 20 пайыз екен. Көліктерден келетін зиян да осы шамалас. Ал, коммуналдық шаруашылық қызметтерінің үлесі 13 пайыз­ға тең. Осылардың барлығы ғаламдық жылынуға себеп болып, апатты жақындатып жатқан көрінеді.

Табиғат та қаруғаайнала ма?

Соңғы кездері алыс-жақын мемлекеттерде  түрлі табиғи апаттар жиілеп кетті. АҚШ-ты төңіректеген ірі дауылдар, Еуропаның үстінен құйылып жатқан нөсерлер, Ресейді өртке ораған аптап ыстық, Қы­тайды дүрбелеңге салған топан су.  Кейбір болжамшылар бұл құбылыстарды табиғаттың тылсым күші емес, адамзаттың  бір-біріне жасап жатқан қиянаты дейді.

Биыл Мәскеу маңайында болған қатты ыстық осыдан 90 жыл бұрын да орын алған екен. Ресейдің жасыл орманы, шалғындықтар өртке оранды. Ресейдің Испа­ния мемлекетінің аумағындай болатын егістік алқаптары күйіп кеткен.

«Бұл ыс­тық қайдан келді? Неліктен бізде дәл осындай аптап сақталып тұр? Неге бір ендікте жатқан Берлинде —18, Варшавада — 25, Венада —  20 және Парижде — 20 градус қана жылы. Ал бізде 36-40 градустық ыстық апталап тұрып алды» деген сауалдардың жауабын іздеушілер көп.  Әркім әр қилы пікір айтады. Мысалы, бұрынғы әскери синоптик, отставкадағы капитан Николай Караваев баспасөзге берген сұхбатында былай депті: «Бұл жай нәрсе емес, табиғатты қару етіп қолда­нып, қар­­сыластарын әлсірету ке­зін­де де талай орын алған. Қазір Мәс­кеу мен оның маңайында бір­неше аптаға созылған ыстық қар­сылас елдің әрекеті болуы мүмкін». Оның айтуынша, АҚШ секілді алпауыт елдер қар­сыластарына қарсы қару қолдан­бай-ақ, сол елдің төбесіне қара бұлт үйіріп әкеліп, нөсерді төге салу, жой­қын құйын­дар, алапат дауылдар туғызу, топан су қаптату, түрлі цик­лон­дарды ба­ғыттау әдістерін мең­герген. Американдықтар жақында ғарыш­қа өте құпия Х-37В атты жерден бас­қарылатын ғарыш кемесін ұшыр­ыпты. Ол өте күшті лазерлік сәу­­лемен жарақ­тандырылған. Ұшақ  көкте кем дегенде 270 күн қалықтап жүре алады. Сондай-ақ өте қуатты ла­зерлік сәулелерді бір алаңға топтап төге отырып, ауа райына қатты әсер ете алады екен. «Мүмкін, АҚШ сол ұшақты Ресейге қарсы бағыттап, біздің төбемізде сынақ­тар өткізіп жатуы да мүмкін. Мына ыстық соныкі десек, қателеспе­геніміз», — дейді кейбір ресейлік ғалымдар.

Әлемдік баспасөз беттерінде АҚШ әуе күштері өкілдерінің «Ауа райы — ең күшті қару. Оны 2025 жылға қарай өзі­мізге бағындыруға тиіспіз» деген баяндамасы  жарық көрді. Онда таби­ғат құбылыстарын (жауын, дауыл, құйын, боран, жел, күннің суығы, ыстығы) қару ретінде пайдалану мәселесі айтылған. Сондай-ақ баянда­ма авторлары «табиғатты қару етіп қолданудың әсері, атом бом­басынан  да күшті болмақ» десе­ді.
Кейбір  баспасөз беттерінде та­би­ғат­ты бағындырып, сы­нақтан өткізу өткен ғасырдың 50-жыл­дарынан басталды делінген. Мәселен, 1952 жылы Англияның Девон графтығында 12 сағат бойы нөсер төпеп берген. Сол маңайдағы елдімекендер су астында қалып, 35 адам мерт бол­ған. Ағыл­шын баспасөзі «бұл — британ әуе күштерінің жасанды жаңбыр жау­дыру үшін жасаған сынағы» деп жаз­ды. Мұндай сынақ АҚШ-тың Дакота штатында да өткен. 6 са­ғатқа созылған нөсер 750 үйді су шайып, 250 адамды құрбан қылған. 1978 жылы АҚШ-тың Висконси шта­тындағы бірне­ше күнге созылған нөсер де түгелдей бір ауылды жойып жіберген.  Бұл да табиғатты ыр­қына бағындыруға тырысқан әс­керилердің ісі деп көрсеткен жер­гілікті баспасөз.

Біріккен Ұлттар Ұйымы «әске­ри және жаулық мақсатта табиғат­ты қару ретінде қолдануға тыйым салынады» деген қарар қабыл­дады.

Бұл қарарға 1977 жылы КСРО мен АҚШ қосылды. Әйтсе де, бұл елдер жасы­рын түрде табиғаттың мүмкіндіктерін қару ретінде пай­далануды әлі күнге тыймаған секілді. АҚШ Аляскада азаматтық ұшақ­тардың ұшуына тыйым салынған аймақта биіктігі 24 метрлік 180 құпия ан­тенна орнатқан. Сол ар­қылы кез кел­ген мемлекеттің же­рінде маг­нит­тік дауыл тудыруға мүмкіндігі бар көрінеді.

Соңғы уақытта ірі ел­дердің аумағында нөсер жаңбыр, су тасқыны, дауылдар, құрғақ­шы­лық, аптап ыстық, т.б табиғи апат көбейіп кетті. Бұл шынымен де  алпауыт елдердің бір-бі­ріне  қару қолдануды қойып, табиғатты пайдаланып әлсіретіп жатқаны ма?..

Ақырзаман болғанда…

Баяғыда аталарымыз «Ақырзаман болғанда су тартылар…» деп жататын. Бүгінгі заманның құбылыстарына қарап, адамдардың пиғылдарынан шошып, сол ақырзаман жақындап қалған жоқ па екен деген ой туындайды.

Кейбір білгіштер 2012 жылы ақырзаман болады екен деп шулап жатыр. Ақырзаман адамдардың пиғылынан туындайды. Оны жақындататын да  пенделер.

Қасиетті Құран Кәрімде бізге бұл дүниенің ақыры бар екенін, ақырзаман болатынын және бұл дүниеге сынақ үшін келгеніміз, қиямет күні жауап алынатындығы айтылған.

Сол қиямет күнінің, яғни, ақырзаманның қандай жағдайда келетіні, оның негізгі белгілері қандай екені жайлы да Құран сүрелерінде жазылған. Жер шары айналып тұрған өз тұғырынан бір миллиметрге, не сантиметрге шығып кетсе, фәнидің ақыры, міне, сол болмақ. Алла Тағаланың сағаты бар. Ол —  жұлдыздарды соғыстырмастан, Күнді бір сәт сөндірместен, Жерді тұғырынан бір миллиметрге де шығармастан ұстап тұрады.

Ақырзаман жақындағанда адамдар қымбат киімге әуестенеді. Барлығының пікірі саудагершілік, оңай жолмен пайда тапсам деп дүниеге көңіл бөлу болады. Мал иелері, пұлы көп адамдар өте жоғары құрметке ие болады. Ал, шындығында, ол адам қандай, адал ма, арам ба, қатігез бе, қу ма — оған ешкім мән бермейді.. Зина, зинақорлық көбейеді. Сол зинадан адамдарға бір апатқа ұқсаған ауру келеді. Ол аурудың емі болмайды. Бұл — СПИД дерті.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан екен: “Намыс, ұят — иманы барда болады. Қызғануды да жүрегінде иманы барға береді”. Ақырзаман жақындаған сайын адамдардың саны көбейіп, өмірі ұзарады екен. Сексен, тоқсан, жүз жастан артық жасайтындар көбейеді. Саудагерлер таразыдан және матаны өлшеп беруден әділетсіздік жасап, пайда табады. Және осылайша харам жолмен тапқан пайдасынан отбасына тағам алып, оны балалары да жейді. Ондай саудагерлер бұл дүниеде болмаса, о дүниеде осы істеген күнәлары үшін жауап береді. Үлкендер кішілерге ізет, кішілер үлкендерге құрмет көрсетпейді. Ал, үлкендердің кейбірі балаларға қамқорлық, мейірім көрсетуді өз міндеті деп санамайды. Ақырзаманда некесіз туған балалар көбейеді. Бала өз әкесін, әкесі баласын танымайды. Өзінің әкесіз өскені үшін, өзгелердің сөздерін естіп, өмірге суық қарап, қатыгез болуы да кездеседі. Осы заманда жұмысы жүру үшін адамдар жағымпаз болып, өзінен жоғары бастықтары не айтса, соны орындап зыр жүгіреді. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.): “Ақырзаман адамдарының пейілі, ниеті қандай болады?” — дегенде:  — Олардың  ең үлкен әуресі қарындары болады, әуелі қарын қамын ойлайды. Оларды қыздан — ұят, ұлдан —  ынсап кету, зұлымдық жасау мәселелері толғандырмайды.  Пұлға, байлыққа құлшылық ететін болады. Мысалы, бір жерде ақша бар десе, ақырзаман адамы сол жерге күніне сан рет барып келуге дайын. Бірақ, олардың жұмасына бір рет мешітке барып ғибадат етуге уақыты болмайды».

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) айтқан ақырзаман белгілері біздің өмірімізден көрініс тауып жатыр. Адамдардың пиғылы бұзылып, жүректерінен иман азайған кезде Алла Тағала  түрлі табиғи апаттарды жаза ретінде жіберіп отыр ма деп ойлап қаласың?..

Дүниедегі ең қымбат жаратылыс — адам. Ол дүниеге қарынның қамын ойлау үшін емес, ұлылық таратуға келді. Ақылды, жүрегі бар адамға ілім, жүрекке иман керек. Ең бірінші орында намыс тұрсын, сіз үшін намыс — дін, сеніміңіз, иманыңыз.

Сәнім ЫСҚАҚҚЫЗЫ.