«Жеке тұлғалардың банкроттық рәсімдері туралы
2022 жылғы 30 желтоқсанда Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы» Заңға қол қойды.
Осы Заң Қазақстан Республикасы азаматының төлем қабілетсіздігі кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді, төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін, сондай-ақ соттан тыс және сот банкроттығы рәсімдерін қолдану үшін негіздерді, оларды жүргізу тәртібі мен шарттарын белгілейді.
Осы Заң күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Өтей алмайтын қарыздары бар азаматтар 2023 жылдың наурыз айынан бастап банкроттыққа өтініш бере алады.
Заң рәсімдердің 3 түрін қарастырады-соттан тыс банкроттық, сот банкроттығы және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру. Барлық үш процедураны тек борышкердің өзі бастайды, яғни несие берушінің борышкердің банкроттығын беруге құқығы жоқ.
- Соттан тыс банкроттық:
Егер қарыз алушы-жеке тұлғаның банктер, микроқаржы ұйымдары, коллекторлық агенттіктер алдындағы берешегі 1600 айлық есептік көрсеткіштен аспаса (2023 жылы бұл 5 млн 520 мың теңге), онда ол соттан тыс банкроттық рәсімін қарауы мүмкін. Бірақ қарыз алушы кейбір шарттарды сақтауы керек :
1.Онда мүлік, оның ішінде ортақ меншіктегі мүлік тіркелмеуі керек;
2.Өтініш берілген күні, қатарынан 12 ай ішінде оның кредиторлар, коллекторлар алдындағы міндеттемелері бойынша өтеуі болмауы тиіс;
3.Борышкерге қатысты мерзімі өткен берешек туындаған кезден бастап 18 айдан аспайтын мерзімде кредиттік шарт бойынша орындалмаған міндеттемелерді реттеу немесе өндіріп алу бойынша рәсімдер жүргізілді;
4.Банкроттық олар өтініш берген күні 7 жыл бойы қолданылмады.
Соттан тыс банкроттыққа өтініш берген күні 5 жылдан астам берешегін өтемеген қарыз алушылар-жеке тұлғалар да жүгіне алады. Бұл ретте аталған шарттар мұндай борышкерге қолданылмайды.
Атаулы әлеуметтік көмекті (АӘК) алушы болып табылатын борышкер алты ай бойы осы рәсімді қолдану үшін мерзімі өтіп кеткен мерзімді есепке алмай өтініш бере алады. Осы рәсімді қолданғаннан кейін борышкерге «Банкрот»мәртебесі беріледі.
Өтініш 2023 жылғы наурыздан бастап электрондық үкімет порталы арқылы беріледі www.egov.kz. (тіркеу орны бойынша бұрыш).
Өтінішке кредиторлардың атауы, берешек сомасы, орналасқан жері көрсетілген тізімі, борышкердің банктік қарыз шарты және (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті реттеуді және (немесе) өндіріп алуды жүргізу жөнінде шаралар қабылдағанын растайтын құжаттың көшірмесі қоса беріледі.
- Сот банкроттығы:
Өтініш борышкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі.
Шарттары: барлық несие берушілер алдындағы қарыздың барлық түрлері бойынша.
1.Сот банкроттығы барысында борышкердің мүлкі сауда-саттықта сатылады;
- Егер жалғыз тұрғын үй кепіл нысанасы болып табылса, онда кредитор оны сот банкроттығы барысында алып қоюға құқылы;
- Егер жалғыз тұрғын үй кепіл болып табылмаса, ол мүліктік массаға енгізілмейді;
- Қаржы менеджері тағайындалады;
5.Қаржы басқарушысының қызметтеріне ақы төлеу борышкердің мүлкі есебінен жүргізіледі (айына 1 ЕТЖ, 2023 жылы-бұл 70 мың теңге). Мүлкі жоқ халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын адамдар үшін қаржы басқарушыларының қызметтері тегін болып табылады.
Банкроттықты өткізу мерзімі – 6 айға ұзарту мүмкіндігімен 6 ай.
Процедураны қолдану барысындағы шектеулер:
1.Мүлікті иеліктен шығару немесе жаңа міндеттемелер қабылдау (қарыздар алу, кепілдіктер мен кепілгерліктер беру)бойынша мәмілелер жасауға тыйым салынады;
- Рәсімді өткізу кезеңінде шетелге шығуға тыйым салу.
Осы рәсімді қолданғаннан кейін борышкерге «Банкрот»мәртебесі беріледі.
Өтініш 2023 жылғы наурыздан бастап борышкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа қабылданады.
Өтінішке қоса беріледі:
– барлық кредиторлар мен дебиторлардың тізбесі, берешек сомалары мен олардың құрылған күні, тұрғылықты жерінің немесе орналасқан жерінің мекенжайы, электрондық мекенжайлары және оларды кейіннен хабардар ету үшін телефондардың байланыс нөмірлері (мұндай ақпарат болған жағдайда) көрсетіле отырып;
– банкрот деп тану туралы өтінішпен жүгінгенге дейін алты айдан кешіктірмей жасалған борышкердің оны бағалау туралы есебін (ол болған кезде) қоса бере отырып, мүлкінің тізімдемесі;
-азаматтық-құқықтық және (немесе) өзге де міндеттемелердің, оның ішінде талаптары борышкердің мүлкін кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелер бойынша сот банкроттығы рәсімін қолдану туралы өтініш бергенге дейінгі соңғы үш жылдағы тізбесі;
– борышкердің банктік қарыз шарты және (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті реттеуді жүргізу жөнінде шаралар қабылдағанын растайтын құжаттың көшірмесі.
III.Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру:
Тұрақты табысы бар азаматтар сотта қарыздарды төлеуге 5 жылға дейін бөліп-бөліп төлеу мүмкіндігін көздейтін осы рәсімді қолдана алады.
Шарт: қарыз мөлшері қарыз алушыға тиесілі мүліктің құнынан аспауы керек.
Сауықтыру жөніндегі іс-шаралар: қалпына келтіру жоспары қаржы басқарушысымен бірлесіп әзірленеді және сотта бекітіледі:
1.Мүліктің бір бөлігін сату,
- Мүлікті жалға беру,
2.Жаңа сатып алу арқылы үй сату,
4.Құны төмен тұрғын үйге айырбастау және басқалары.
Бұл процедураның артықшылығы-одан кейін борышкерге «Банкрот» мәртебесі берілмейді, сондықтан оған банкрот үшін көзделген салдарлар қолданылмайды, сондай-ақ шетелге шығуға тыйым салу түріндегі шектеулер жоқ.
Өтініш 2023 жылғы наурыздан бастап борышкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа қабылданады.
Өтінішке қоса беріледі:
1.Берешек сомалары мен олардың құрылған күні, тұрғылықты жерінің немесе орналасқан жерінің мекенжайы, электрондық мекенжайлары және оларды кейіннен хабардар ету үшін телефондардың байланыс нөмірлері (мұндай ақпарат болған кезде) көрсетілген барлық кредиторлар мен дебиторлардың тізбесі;
2.Банкрот деп тану туралы өтінішпен жүгінгенге дейін алты айдан кешіктірмей жасалған борышкердің мүлкінің тізімдемесі оны бағалау туралы есепті (ол болған кезде) қоса бере отырып;
3.Азаматтық-құқықтық және (немесе) өзге де міндеттемелердің, оның ішінде талаптары борышкердің мүлкін кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелер бойынша сот банкроттығы рәсімін қолдану туралы өтініш бергенге дейінгі соңғы үш жылдағы тізбесі;
4.Борышкердің банктік қарыз шарты және (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті реттеуді жүргізу жөнінде шаралар қабылдағанын растайтын құжаттың көшірмесі.
Соттан тыс немесе сот банкроттығы процедурасын қолдануға шешім қабылдаған борышкерлер мыналар туралы білуі керек:
– 5 жыл ішінде қарыздар мен микрокредиттер алуға тыйым салынады (ломбардтардың микрокредиттерін алудан басқа);
– қайта банкроттық 7 жылдан кейін ғана мүмкін болады;
– банкроттықтан кейін 3 жыл ішінде банкроттың қаржылық жағдайына мониторинг жүргізілетін болады.
Алимент бойынша, басқа адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу жөніндегі, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылықтар бойынша залалды өтеу жөніндегі борыштар есептен шығаруға жатпайды.
Ақтөбе облысы бойынша
Мемлекеттік кірістер департаменті
