Ақтөбе гарнизоны әскери прокуратурасының тарихы және оның қазіргі рөлі

ҚР Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1992 жылғы 7 қаңтардағы қаулысымен ел аумағында орналасқан әскери прокуратуралар республика прокуратура органдарының бірыңғай жүйесіне енгізіліп, осы жылдың 17 ақпанында Бас прокуратурада әскери прокуратуралар басқармасы, кейін Бас әскери прокуратура болып қайта құрылды. 2005 жылдан бастап Қазақстанның әскери прокуратурасы заңнамалық тәртіппен әскери құрамалар қатарына жатқызылды, оның қызметкерлеріне әскери қызметшілер мәртебесі берілді.

Бүгінде Қазақстанның әскери прокуратурасы — міндеттерді сәтті орындайтын құқық қорғау органы. Осындай органның жергілікті жердегі жарқын үлгісі — Ақтөбе гарнизонының әскери прокуратурасы.

2001 жылдың 22 ақпанында Ақтөбе гарнизонының әскери прокуратурасы базасында Батыс әскери округінің әскери прокуратурасы құрылды. 2004 жылы 5 қаңтарда Батыс өңірінің әскери прокуратурасы болып аталды. 2007 жылғы 26 қаңтарда Ақтөбе гарнизонының әскери прокуратурасы болып жаңа атау алды. Оның қалыптасу жолы ерекше, ол 1962 жылдың 12 қаңтарынан басталады. Алғашқы орналасқан жері қазіргі Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау және Батыс Қазақстан облыстарының барлық әскери бөлімдері мен мекемелері әскери прокурорлардың құзырына берілген Ембі қаласы болды. Олардың қатарында 4-ші Ембі-5 мемлекеттік полигонын салуға тартылған арнайы бөлімдер де болды. Әскери прокуратура кейіннен Ембі гарнизонының әскери прокуратурасы болып өзгертілді. 1980 жылы 5 ақпанда Ембі гарнизонының әскери прокуратурасы Ақтөбе қаласына көшіріліп, Ақтөбе гарнизонының әскери прокуратурасы болып өзгертілді, ал Ембі гарнизонында құрамында бір аға әскери тергеуші бар тергеу учаскесі құрылды.

Одан әрі Ақтөбе гарнизоны әскери прокуратурасының тарихы прокуратура органдарының қалыптасуының жалпы дамуымен тығыз байланысты. Әр уақыттарда әскери прокуратураны әділет майоры Г.А.Попов, әділет подполковниктері В.М.Клочов, А.В.Манюхин, әділет полковниктері В.Ф.Коляда, В.П.Комаров, В.И.Карепов, әділет подполковниктері К.П.Кулага, А.А.Абдыкулов, А.Ш.Шабденов басқарды. Батыс әскери округінің (кейін Батыс аймағының) әскери прокуроры бола отырып, заңдылықты нығайту ісіне елеулі үлес қосқан әділет полковнигі Молдағалиев Ахметқали Капезұлы қазіргі уақытта Ақтөбе облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы міндетін атқарады.

2005 жылдан 2018 жылға дейін Ақтөбе гарнизонының әскери прокуратурасын әділет полковниктері А.Н.Подушкин, Ж.А.Аекенов, әділет майоры Н.Д.Смаилов, әділет подполковнигі Р.Р.Жанысбаев басқарды. 2018 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Ақтөбе гарнизонының әскери прокуроры — әділет подполковнигі Ж.К.Спан.

Қазіргі армия бүкіл посткеңестік кеңістікте әскери прокуратураларда қашқындық, армияның араздығы, әскери мүлікті ұрлау туралы қылмыстық істерге толы болған кезден, КСРО-ның ыдырауы кезіндегі армиядан мүлдем өзгеше. Әскери қызметтің беделі мен әскери қызметшінің мәртебесі жыл сайын артып келеді. Армияны қаржыландыру айтарлықтай өсті. Әскери қызметтің әлеуметтік жағдайын күшейтудің оң үрдісі байқалды. Жастар әскери комиссариаттардан қорқынышпен шақыру қағазын күткеніне қарамастан, олардың әскерге баруға деген құштарлығы артуда. Біздің гарнизонның әскери прокуратурасының әрбір қызметкерінің қадағалаудағы әскерлерде заңдылықты қамтамасыз ету үшін жауапкершілігі зор: облыс аумағында республиканың ұлттық қауіпсіздігін, оның ішінде әскери және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша маңызды міндеттерді орындайтын әскери органдар орналасқан.

Әскери прокуратура гарнизонының құқық қорғау органдарының әскери нысандарын басқаруда, сындарлы өзара іс-қимылды қамтамасыз етуде профилактикалық және үйлестіруші рөлі басым, Бұл заңдылық пен құқық тәртіптің жалпы жай-күйіне де тікелей әсер етеді. Әскери прокуратура органдары әзірлеген бағдарламалық құжаттар құқықбұзушылықтың алдын алудың мәселесін шешуге егжей-тегжейлі қарауға және гарнизонының әскери қоғамдастығымен алдын алу жұмыстарын жетілдіру мен өзекті мәселелерді шешуге мүмкіндік берді. Бұл ретте әрбір әскери қызметшінің өмірі мен денсаулығына аса назар аудара отырып, суицидтік көріністердің, жарақаттану фактілерінің алдын алуға бағытталған жұмыстар әрқашан жүргізіледі. Әскери қызметшілер мен гарнизон санының едәуір өсуіне қарамастан, Ақтөбе қаласының барлық санаттағы қызметшілерінің жүйелі алдын алу жұмыстарының арқасында өзі-өзіне қол жұмсау фактілеріне жол берілген жоқ, жарақаттану саны екі есеге дейін азайды, қаза табуға жол берілген жоқ. Әскери қызметтен жалтару деректері мен әскерден қашу — артта қалған мәселе.

Биыл да Ақтөбе гарнизоны әскери прокуратураның әскери бөлім командирлері әскери қызметшілерді спорттық-бұқаралық іс-шараларға, дін істері, банк секторы мамандарымен кездесулерге, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларға тарту бойынша жұмысты жандандырды. Дін істері басқармасының теологтарымен бірлесіп, барлық діндер мен конфессиялардағы өз-өзіне қол жұмсау тақырыбында, сонымен қатар әскери прокуратура медициналық тылдық және тамақтану ұйымдастыру қызметінің қызметкерлерінің қатысуымен тамақтан улануды және жаппай ауруларды болдырмауға бағытталған шаралар ұйымдастырылды.

Болашақта әскерге баратын жасөспірімдер арасында патриотизм сезімін дарыту үшін, сондай-ақ құқықбұзушылықты азайту мақсатында облыстық білім басқармасының өзара іс-қимылы барысында облыс бойынша біраз мектепте патриоттық сыныптар ашылды.

Әскери полициямен бірлесіп әскерге шақырылғандарды кейін қайтару, денсаулық жағдайына байланысты негізсіз шақыру және олардың жауаптылығы фактілеріне жол бермеу туралы түсіндіру жұмыстары жиі жүргізіледі. Осындай шаралардың арқасында соңғы жылдары әскери қызмет өткерумен байланысты емес ауруларға орай, әскери қызметшілерді әскери бөлімдерден қайтару фактілеріне жол берілмеген.

Белгілі оқиғалардан кейін біз өзімізге сабақ алып, тәжірибе жинақтадық, әскери нысандардың қауіпсіздігі ең жоғары деңгейде қаралды. Барлық әскери ведомстволар бойынша әскери нысандардың периметріндегі бақылау-өткізу пункттерінің қорғалуын күшейту шаралары қабылданды, әскери бөлімдердің аумағына рұқсатсыз кіруден қосымша тосқауылдар жүйесі орнатылды (таранға қарсы тосқауылдар мен кедергілер жабдықталған, қарулы наряды бар БӨП жанындағы мұнараның бейнебақылау жүйесі және т.б.). Басқа құқық қорғау органдарымен және арнайы органдармен өзара іс-қимыл күшейтілді. Әскери бөлімдердің жеке құрамымен де белгілі бір жұмыстар жүргізілуде, жауынгерлік даярлық бағдарламасына жауынгерлік даярлықтың әскери нысандардағы террорлық шабуылдар жолын кесу бойынша оқу-жаттығулар енгізілді. Біз кіммен жұмыс жасайтынымызды түсінеміз және бізде болған террорлық оқиғалар сияқты жағдайларды болдырмауда барлық шараларды қабылдаймыз. Бүгінгі таңда әскери прокуратура органдары — бұл жоғары кәсіби кадрлық әлеуетке ие, әрі Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің басқа әскерлері мен әскери құралымдарының заңдылығы мен құқықтық тәртібін қамтамасыз етуге қабілетті жеткілікті дамыған қадағалау құрылымы.