Вакциналау: сауалдар мен жауаптар

Вакцина төңірегінде  әңгіме көп. Біз бүгін көпшілік арасында жиі талқыланатын сұрақтарға мамандар әзірлеген жауаптарды ұсынып отырмыз.

— Вакциналаудың маңызы неде?

— Вакциналау — жұқпалы аурулармен күресте алдын алудың мақсатты әдісі. Вакцинация жұқпалы аурулардың ерекше алдын алу және емдеу мақсатында белсенді иммундау үшін қолданылады. Вакцинаның құрамындағы белсенді емес немесе әлсіреген вирустың немесе микроорганизмнің фрагменттері ауру тудырмайды, бірақ иммундық реакцияны қауіпсіз түрде тудырады.

— Ақтөбеде қандай вакциналар бар? 

— Облыста вакцинаның 4 түрі бар: «Спутник V» (РФ), «ҚазВак» (ҚР), «ХаятВак» (БАӘ) тек екінші компонент үшін «КоронаВак» (Қытай).

— Бірінші және екінші вакцина арасындағы интервалдар және олардың тиімділігі қандай?

— Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік санитарлық дәрігерінің 2021 жылғы 11 маусымдағы №28 қаулысына сәйкес вакциналау мынадай тәртіппен жүргізіледі:

— «Гам-КОВИД-Вак» («Спутник V») екі кезеңде жүргізіледі: алдымен I компоненті, 45 күннен кейін II компоненті салынады. Жекелеген жағдайларда (іссапарға, оқуға кету, жарыстар немесе егілушілердің қалауы бойынша) 21 күннен 90 күнге дейінгі кезеңде егуді жүргізуге жол беріледі;

— «QazCovid-in» (Қазвак)
21 тәулік аралықпен екі дозадан тұрады.

— «Hayat-Vax» вакцинасы (Хаят
Вак) 2-4 апта аралығымен екі реттік доза енгізіледі.

— «КоронаВак sinovac Biotech» вакцинасы ҚХР өндірген коронавирус инфекциясына қарсы белсенділігі жойылған вакцина. Ол 14-28 күн аралықпен екі рет енгізіледі.

— Иммунитет қанша уақыттан кейін пайда болады?

— Адам вакцинацияланған деп саналады және сәйкесінше коронавирустан екінші компонентті енгізгеннен кейін кем дегенде үш аптадан кейін ғана қорғалған — бұл уақытта инфекцияға иммунитет қалыптасады. Біздің бақылауларымыз жас адамдарда иммунитет тезірек қалыптасатындығын, үлкен жастағы адамдарда, әсіресе 60 жастан асқан адамдарда бұл көп уақытты алуы мүмкін екенін көрсетеді.

— Дене вакцинаны енгізуге әрдайым «жауап» бере ме?

— Жоқ.

— Жанама әсерлер қаншалықты жиі байқалады және олар қаншалықты қауіпті?

— Облыста вакцинадан жанама әсерлер тіркелген жоқ. Вакцинаны енгізуге ағзаның жергілікті және жалпы реакциясы бар. Кез келген вакцина сияқты, жергілікті реакция болуы мүмкін. Мәселен, енгізу орнындағы қызару түрінде, сонымен қатар жалпы температураның жоғарылауы, бас ауруы, әлсіздік және т.б.

— Вакцинаға аллергиялық
реакция мүмкін бе?

— Кез келген басқа препарат
сияқты аллергия болуы мүмкін.

— Медициналық көрсетілімдер қандай құжатпен расталады?

— 027/е анықтамасымен.

— Қандай жағдайларда ПТР-тест тегін өткізіледі?

— 18 жасқа дейінгі балаларға, босанатын әйелдерге, шұғыл көмек көрсетуді қажет ететін көп бейінді стационарларға түскен науқастарға, жоспарлы емдеуге жатқызылған
науқастарға, оның ішінде жүкті әйелдерге, босанған әйелдер мен балаларға стационарға емдеуге жатқызу бюросы порталы арқылы амбулаторлық қызмет мамандарының жолдамасы бойынша жүзеге асырылады.

— Егер COVID-19-бен ауырса, вакцинаны қашан алу керек?

— Толық қалпына келгеннен кейін 3 айдан кейін алуға болады.

— Вакцина инфекциядан қанша уақыт қорғайды?

— Біріншіден, антиденелер адамның ковидпен мүлдем ауырмайтынына 100 пайыз кепілдік бере алмайды. Сонымен қатар егер антиденелер болмаса, бұл коронавирустан қорғаныс мүлдем жоқ дегенді білдірмейді. Жасушалық иммунитет әлі де бар. Барлығын бірге қарастыру керек.

— Вакцинаны енгізуге қандай қарсы көрсетілімдер бар?

— ҚР Бас мемлекеттік санитарлық дәрігерінің 2021 жылғы 1 шілдедегі №30 қаулысына сәйкес қарсы көрсеткіштер:

– ұқсас компоненттері бар вакцинаның немесе вакцинаның қандай да бір компонентіне аллергия немесе осы вакцинаны алдыңғы енгізуге аллергиялық реакциялар;

– Ауыр созылмалы аурулар және анамнездегі аса жоғары сезімталдық;

– Вакцинаны бұлшық ет ішіне енгізгенде пайда болуы мүмкін қан кету қаупіне байланысты аурудың жоғары температурасы немесе жедел фазасы;

– жүктілік және бала емізу кезеңі;

– 18 жасқа дейін (тиімділік және қауіпсіздік туралы деректердің болмауына байланысты);

— Вакцинация төлқұжатын
қашан алады?

— Вакцинация төлқұжаты вакциналаудың толық курсын аяқтағаннан кейін, яғни 2-компонентті алғаннан кейін беріледі.

— КВИ-мен ауыратын нау-
қастарға оңалту шаралары көрсетіле ме?

— Иә. Оңалту көмегін аурудың ауыр және орташа ауыр түріне шалдыққандарға медициналық көрсеткіштер бойынша учаскелік дәрігер жеке көрсетеді. Оңалту облыстық ауруханада, «Дару» оңалту орталығында, теміржол ауруханасында және емханалар жанында стационарды алмастыратын көмек көрсетіледі. Жыл басынан бері 1786 адам постковидтық оңалтудан өткен.

— КВИ-мен ауыратын, үйде ем алатын пациенттер қандай дәрі-дәрмектер қолдана алады?

— Негізінен, науқастарға мобильді топ қызмет көрсетеді. Жалпы, мына дәрі-дәрмектерді алуға болады: парацетамол, ибупрофен, ривароксабан, апиксабан және дабигатран.

— Вакциналауға қалай дайындалу керек?

— Ең бастысы, сізде қандай да бір аурулардың өршуі болмауы керек. Екпе алу үшін аса дайындықтың қажеті жоқ. Вакцина салмас бұрын сізді дәрігер зерттейді, ол екпе алған уақытта ауырмайтындығыңызға сенімді болады. Ол температураны, сатурацияны, қысымды, жүректің, өкпенің жұмыс жасау қызметін тексереді.

— Вакцинадан кейін адам өзін қалай ұстауы керек?

— Үш күн бойы физикалық жүктеме, алкоголь, вакцинация орнын буландыру ұсынылмайды. Ұйықтаңыз, демалыңыз, жақсы тамақтаныңыз, стресті шектеңіз, вирустан басқа әдістермен қорғануды жалғастырыңыз (маскалар, қашықтық, қолды емдеу).

— Вакциналаудан кейін адамның денесінде қандай әсер болады?

— 2-3 күн ішінде сізде дене температурасының жоғарылауы, әлсіздік, бұлшық еттің ауыруы, бас ауруы, мигрень болуы мүмкін (міндетті емес), инъекция орны ауыруы мүмкін. Мұның бәрі қалыпты реакция, демек сіздің денеңіз күресіп жатыр. Егер сізде реакция болмаса, бұл вакцина жұмыс істемеді дегенді білдірмейді.

— Вакцинадан кейін ауыру мүмкін бе?

— Иә, вакцина алған күні сіз ауырып қалуыңыз мүмкін. Вакцинада антиденелер жоқ, оларды вакцинаға жауап ретінде сіздің денеңіз жасайды. Антиденелер жасау үшін денеге уақыт қажет. Әдетте бұл 2-3 аптаға созылады. Бірінші дозадан кейін 3 апта өткен соң екінші дозаны жасау керек. Екінші дозадан кейін 2-3 аптадан кейін сіз өзіңізді қорғайтын антиденелердің жақсы деңгейін жасайсыз.

— Вакцинадан кейін оқшаулану керек пе?

— Жоқ.

— Вакциналаудан бұрын антиденелерді тексеру керек пе?

— Егер сіз өзіңіз білгіңіз келсе, талдау тапсырыңыз. Антиденелердің болуы вакцинаға қарсы емес. Антиденелер — бұл сіздің вирустан жеке қорғанысыңыз. Оларды ауырып немесе вакцина жасау
арқылы алуға болады. Орташа алғанда, аурудан кейін антиденелер 6 айға созылады. Сондықтан ДДҰ қалпына келтірілгеннен кейін
6 айдан соң, өзіңіздің қорғанысыңыз жоғалған кезде және сізге жаңасы қажет болғанда егуді ұсынады.

— Ауру мен вакциналаудан кейінгі антиденелердің айырмашылығы неде?

— Вакциналаудан кейінгі антиденелер анағұрлым тұрақты болып саналады, өйткені аурудан кейінгі антиденелер деңгейі сіздің қалай ауырғаныңызға байланысты.

—Вакцина бедеулікке әкеле ме?

— Әлемде коронавирусқа қарсы кез келген вакцина адамның құнарлы функциясының бұзылуына (бе-
деулікке) әкелуі мүмкін екендігі туралы ешқандай дәлел жоқ, вакцина медицинада кеңінен қолданылатын дәлелденген технологиялар негізінде жасалған.